Nadgrobna reč despotu Đurđu Brankoviću - Nepoznati Smederevac

Tokom svog putovanja po južnoslovenskim krajevima poljski slavista Andžej Kuharski prispeo je godine 1829. na Cetinje. U biblioteci Mitropolije crnogorske, koja se nalazila u Cetinjskom manastiru, našao je trinaest starih rukopisa. Ovom prilikom Mitropolit je Kuharskom poklonio jedan od ovih rukopisa. Radilo se o srpskom zborniku s kraja 16. veka. Nakon smrti Kuharskog 1862. godine zbornik je postao vlasništvo Novoruskog univerziteta u Odesi. Zahvaljujući boravku Vatroslava Jagića u Odesi (1872-1874), naučnoj javnosti je otkriven značaj tzv. “Cetinjskog zbornika” za istoriju srpske književnosti. Jagić je u svojim memoarima naveo da se čitanju zbornika uporno protivio izvesni Viktor Grigorovič, poznati putnik po Svetoj gori i profesor u Odesi. Stoga je Jagić krišom od Grigoroviča u biblioteci vršio prepisivanje, stavljajući ispred sebe neki drugi rukopis svaki put kada ovaj naiđe. Već 1875. pojavilo se izdanje Konstantinovog Žitija despota Stefana Lazarevića, za čiju je osnovu Jagić uzeo prepis iz Cetinjskog zbornika. Boraveći u Rusiji kao državni pitomac, Ljubomir Stojanović je u Odesi iz Cetinjskog zbornika prepisao Nadgrobnu reč despotu Đurđu Brankoviću, koju je uskoro i objavio. Ljubomir Stojanović delo je nazvao “Tužbalica nad Đurđem Brankovićem”, i o tome rekao sledeće: “Tako sam nazvao ovaj sastav nekog od bliskih duhovnika despotovih, jer to nije pohvala nego pravo naricanje nad još nepogrebenim telom despotovim, izliv iskrene tuge i žalosti ili poetske lepote, kakva se retko gde nalazi u spisima naše stare književnosti.”