Večni kalendar - Zaharija Orfelin (1783)

Naslov: Večni kalendar
Autor: Zaharije Orfelin (Zaharija Stefanović Orfelin)
Godina izdanja: 1783
Mesto štampe: Beč, u štampariji Jozefa Kurcbeka
Format / opseg: 366 stranica teksta + 9 tabli sa ilustracijama / astronomskim crtežima
Povez: tvrdi (kožni) povez sa dekoracijama i zlatotiskom. Povez potiče iz prve polovine XIX veka.

Ovo je prvi srpski “Večiti kalendar”, kojim Orfelin nastoji da objedini znanja kalendarske, astronomije i prirodnih nauka za slovensko-srpski svet. 

Orfelinov Večni kalendar štampan je u Beču 1783. godine u štampariji Jozefa Kurcbeka, koji je imao isključivo pravo štampanja ćirilskih knjiga. To je bio prvi kalendar u srpskoj štampanoj književnosti i jedna od prvih knjiga novovekovne astronomije. Na samom početku „Večnog kalendara“ nalazi se i jedan od njegovih najznačajnijih bakroreza „Stvaranje sveta“. Povodom njegovih umetničkih radova, pre svega u bakrorezu, izabran je sedamdesetih godina 18. veka za člana Umetničke akademije u Beču.

O sadržaju knjige i namerama s kojima je pisana najbolje govori puni naslov koji glasi:

"Večni, to jest od početka do kraja sveta trajući kalendar koji u sebi sadrži sveceloslov i kratke, po računanju istočne crkve, godišnje krugove i druge prirodne zakone; uz to i fizičke o nebeskim telima, i o vodenim i vazdušnim dodatnim rasuđivanjima; pribavljenim iz sveštenih i svetskih hronologija sada prvi put na slovenskom jeziku na korist slovenoserbskim narodima."

• Knjiga je komponovana kao mala enciklopedija – objedinjuje astronomiju, kalendarske proračune, prirodne pojave i hronologiju. 

• U delovima iz astronomije obrađuju se teme: Sunce, Mesec i planete; komete; pomračenja Sunca i Meseca; vremenski ciklusi; tablice sa podacima o trajanju dana i noći; mesečeve mene itd. 

• Orfelin uz standardne kalendarske podatke uključuje i hronologiju, upoređujući „kalendar po stvaranju sveta“ sa „kalendarom po Hristovom rođenju“. 

• U delu knjige navodi se i biblijska hronologija po Septuaginti, prema kojoj je od početka stvaranja sveta do Hristove ere 5.508 godina. 

• Knjiga sadrži devet crteža astronomskih sadržaja (tabli) koje služe kao vizualna pomoć u razumevanju. 

Večni kalendar imao je tri izdanja. Sačuvani primerci nalaze se u Biblioteci Srpske akademije nauka i umetnosti, Narodnoj biblioteci, Univezitetskoj biblioteci i Biblioteci Matice srpske.

Zaharije Stefanović Orfelin (1726 – 1785) je bio istaknuti srpski pesnik, istoričar, bakrorezac, barokni prosvetitelj, graver, kaligraf i pisac udžbenika. Rođen je u srpskoj porodici u Vukovaru 1726. od oca Jovana. Među njegova najznačajnija dela ubraja se Slavenoserbski magazin štampan u Veneciji 1768, Žitije Petra Velikog iz 1772,. Večni kalendar iz 1783. godine.

Biografija na Vikipediji.