Zlatnaja knižica - Pavle Solarić (1813)

Pavle Solarić (Bjelovar, 1779 – Venecija, 1821) bio je srpski lingvista, geograf, arheolog, prosvetitelj i pesnik, rođen u svešteničkoj porodici, u mestu Velika Pisanica kod Bjelovara. Zalagao se za svetovno obrazovanje Srba i, uz Dositeja Obradovića i Atanasija Stojkovića, smatra se najvećim prosvetiteljem svoga doba. Godine 1804. je napisao „Novo graždansko zemljopisanije“ – prvu geografiju na srpskom jeziku – koja je imali veliki odjek u ondašnjem srpskom društvu i kulturi.

Godine 1804. Solarić odlazi u Veneciju, u centar štamparstva, sa znamenitom bibliotekom. U društvu je najbogatijih tršćanskih Srba, trgovaca i brodovlasnika, čest gost u njihovim domovima. Proveo je u Veneciji osamnaest godina kao korektor u štampariji Pane Teodosija, u kojoj je štampana prva srpska geografija, Novo graždansko zemljopisanije (1804), u Solarićevom prevodu sa nemačkog. Njegovi predgovori Zemljopisaniju i Ključiću, kao i sami spisi, odjeknuli su u ondašnjoj srpskoj sredini.

U pismu Solariću, Dositej sa oduševljenjem govori o ovim spisima.Godine 1806. Solarić poboleva od tuberkuloze. Iste godine Dositej kreće u ustaničku Srbiju, dok Solarić celu 1807. provodi u bolesti. Umesto putovanja, piše "Pjesan o gozbi 1807" i još neke pesme. Uprkos bolesti, pesme zrače nadom i vedrinom. Solarić ipak, 1808, iz Trsta polazi u Beograd, ali se na putu, u Karlovcu, njegovo zdravlje pogoršava i on pada u postelju. U Karlovcu kod rođaka ostaje do kraja godine, uglavnom u postelji. Nastavlja da piše i pored bolesti i 1809. radi na svom glavnom delu, Jeroglifici, koju nažalost neće stići da završi. Objavljeni su samo neki odlomci. Napisao je knjige Uloguma čelovječeskoga (1809), Zlatnaja knjižica (1813) i Rimljani slavenstvovašči (1818). U Karlovcu Solarić se bavi prevođenjem, piše knjigu memoarske proze O samosti (1809).

Solarić je pesnik, prevodilac, reformator srpskog jezika i pravopisa, filolog i utemeljivač srpske terminologije u više naučnih disciplina. Sačinio je jednu od prvih srpskih bibliografija, i jednu od prvih srpskih istorija štamparstva, Pomenik knižeski (1810). Prevodio je filosofske, geografske, istorijske i druge tekstove i spise, ali pisao je i originalna dela.