Poznavanje crkve ili Obredoslovlje - Hadži Teofilo Stevanović, iguman (1895)

S blagoslovom Njegovog visokopreosveštenstva, arhiepiskopa beogradskog, mitropolita srpskog, poklonika živonosnog groba Gospodnjeg i kavaljera raznih ordena, Gospodina Mihaila, "Poznavanje crkve ili obredoslovlje" - izradio Hadži Teofilo Stevanović, iguman (Manastir Gornjak).

O knjizi i autoru

Ova vrlo opširna knjiga, ukratko rečeno, u sebi sadrži skoro sve što jedna osoba želi i treba da zna o Pravoslavnoj crkvi i njenim obredima. Kako je 1898. godine, u recenziji knjige, objavljene u Prosvetnom glasniku iste godine, napisao Jevrem Bojović (1851-1933), episkop, profesor Bogoslovije i brat vojvode Petra Bojovića, "Pored svih zameraka, ovo delo ima i dobrih strana. Pisac, vidi se, poznaje predmet. Trud koji je pisac uložio u ovo delo, ja visoko cenim. Mi nemamo opširnijeg dela ove vrste u našoj književnosti..."

O autoru, osim da je bio iguman Manastira Gornjak, znamo da je 1908. u Beogradu štampao i knjigu "Dodatak Poznavanju crkve ili obredoslovlju" (str. 102) i da je u to vreme boravio u Americi kao misionar. Nalazimo i da je školovan u Rusiji i da je dosta doprineo razvoju Manastira Svetog Stefana, Lipovac, kod Aleksinca. Negde mu se prezime spominje Stevanović, dok se na drugim mestima nalazi Stefanović. Autor je više članka i knjiga u periodu od 1887. do 1922. godine. Interesantno je dodati da smo pronašli podatak da je svoju knjigu "Nema slavlja bez pravoslavlja" (Beograd 1902), sa posvetom poklonio rimokatoličkom parohu u Zemunu.

Iz predgovora

Nauka, koja nas uči, da poznamo crkvu spolja i iznutra i sve ono, što njoj pripada kao i sveštenoradnje, koje se svršavaju u crkvi i van nje, zove se Poznavanje crkve.

Reč crkva ima dvojako značenje. Crkvom, prvo, nazivamo skup ljudi jedne vere, koju crkvu — hrišćansko društvo — ap. Pavle nazivlje živom crkvom; a drugo, crkvom se zove i zdanje, gde se verujući skupljaju radi zajedničke molitve.

Izučavanjem crkve u prvome smislu, t. j. žive crkve Božje, bavi se — istorija crkve, a izučavanjem crkve u drugom smislu, t. j. molitvenog doma, bavi se ovaj predmet, kome u ime Boga i pristupamo.

Poznavanje crkve ima tri naziva: Crkveno Bogoslovlje; Liturgika i Obredoslovlje.

Crkveno Bogoslovlje zove se za to, što nas uči, da poznamo crkvu spolja i iznutra i sve što njoj pripada.

Liturgika zove se za to, što nas uči, da poznamo najveću i najvažniju sveštenoradnju u našoj pravoslavnoj crkvi — liturgiju.

Obredoslovlje zove se za to, što nas uči, da poznamo načine — obrede — kako se vrše sve sveštenoradnje u našoj pravoslavnoj crkvi...